ΠΡΟΣΩΠΟ

Ο Ζυλ Ντασέν (1911-2008) γεννήθηκε στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ, στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως ένα από τα οκτώ παιδιά ενός ρωσοεβραίου κουρέα. Ξεκίνησε την κινηματογραφική του πορεία ως μαθητευόμενος του Άλφρεντ Χίτσκοκ στην Αμερική, ενώ την περίοδο των διώξεων του μακαρθισμού κατέφυγε στη Γαλλία, λόγω παρεμβάσεων που υπέστη στη δουλειά του (κλήθηκε για εξηγήσεις από το Κογκρέσο κατηγορούμενος για αντιαμερικανική δράση, την εποχή που γύριζε την ταινία "Night and the City"). Στη Γαλλία γύρισε το "Rififi", με το οποίο και κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ των Κανών το 1955. Στη Γαλλία, επίσης, παντρεύτηκε την Μπεατρίς Λονέρ με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον διάσημο Γάλλο τραγουδιστή Τζο Ντασέν (ο οποίος πέθανε το 1980) και την ηθοποιό Ζυλί Ντασέν. Τη ζωή του, ωστόσο, σημάδεψε ανεξίτηλα ο έρωτάς του με τη Μελίνα Μερκούρη, την οποία γνώρισε στις Κάνες, δύο χρόνια μετά το "Rififi", παντρεύτηκε και ακολούθησε στην Ελλάδα, όπου και στέριωσε αναδεικνύοντάς την ως δεύτερη πατρίδα του. Από τη στιγμή εκείνη αρχίζει η δεύτερή του καριέρα, καθώς οι περισσότερες ταινίες που σκηνοθετεί, έχουν πρωταγωνίστρια τη Μελίνα. Μαζί με τη Μελίνα γύρισαν εννέα ταινίες, μεταξύ των οποίων το "Τοπκαπί", τη "Φαίδρα" και το "Ποτέ την Κυριακή", η οποία τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Κανών, το 1960. Μετά το θάνατο της Μελίνας έγινε πρόεδρος του Ιδρύματος "Μελίνα Μερκούρη", το οποίο ιδρύθηκε για τη διατήρηση της μνήμης της, στο πλαίσιο του οποίου δραστηριοποιήθηκε για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Πέθανε στην Αθήνα στις 31 Μαρτίου του 2008, σε ηλικία 97 ετών. Η φιλμογραφία του Ζυλ Ντασέν περιλαμβάνει τις ταινίες μεγάλου μήκους: "The Tell-Tale Heart", 1941, "Nazi Agent", 1942, "Reunion in France", 1942, "The Affairs of Martha", 1942, "Young Ideas", 1943, "The Canterville Ghost" 1944, "A Letter for Evie", 1945, "Two Smart People", 1946, "Brute Force" (ελλ. "Ο δήμιος των κολασμένων"), 1947, "The Naked City", 1948, "Thieves' Highway" (ελλ. "Άνθρωποι του αίματος"), 1949, "Night and the City", 1950, "Du Rififi Chez les Hommes" (ελλ. "Ριφιφί"), 1955, "Celui Qui Doit Mourir" (διασκευή του μυθιστορήματος "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται" του Ν. Καζαντζάκη), 1956, "La Lοi", 1958, "Never on Sunday", 1959, "Phaedra", 1961, "Topkapi", 1964, "10:30 P.M. Summer" ("Στις 10.30 ένα καλοκαιρινό βράδυ"), 1966, "Survival"/"Hamilchama al hashalom" (ντοκιμαντέρ 70' για τον Πόλεμο των Έξι Ημερών), 1967, "Up Tight!", 1968, "Promise at Dawn", 1970, "The Rehearsal", 1974, "A Dream of Passion" ("Κραυγή Γυναικών"), 1978, "Circle of Two", 1980.

Σε ένα κείμενό του του 1993, ο Martin Scorsese, έγραψε για το έργο του Ζυλ Ντασέν:
"Η σταδιοδρομία του Ζυλ Ντασέν υπήρξε, θα 'λεγα, εκπληκτική. Ένας πραγματικά διεθνής σκηνοθέτης, που οδηγήθηκε στην εξορία από το "Κυνήγι των μαγισσών" της Επιτροπής Ανιαμερικανικών Ενεργειών, γύρω στις αρχές της δεκαετίας του '50, και κατόρθωσε να κάνει κινηματογράφο στην Αγγλία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα, με φιλμ που μεταξύ τους δεν έχουν τίποτα κοινό, όπως για παράδειγμα το "Η νύχτα και η πόλη" και το "Ποτέ την Κυριακή". Ο Ντασέν κατόρθωσε να συνδυάσει την παραδοσιακή αφηγηματικότητα του κινηματογράφου του Χόλιγουντ με το οπτικό στιλ του ευρωπαϊκού κινηματογράφου.

Προσωπικά θαυμάζω τα φιλμ νουάρ που γύρισε στα τέλη της δεκαετίας του '40: "Ο δήμιος των κολασμένων" ("Brute Force"), "Η γυμνή πόλη" ("The Naked City") και "Άνθρωποι του αίματος" ("Thieve's Highway"). [...] Όμως, το φιλμ του που με επηρέασε περισσότερο από κάθε άλλο, ήταν το "Η νύχτα και η πόλη" ("Night and the City"), ιδίως σε ό,τι αφορά το φόντο των "Κακόφημων δρόμων". Ο Ρίτσαρντ Ουίντμαρκ υποδύεται έναν κατατρεγμένο, έναν φουκαρά μικροαπατεώνα που τρέχει όλη τη νύχτα, που τρέχει μες στους σκοτεινούς, επικίνδυνους δρόμους, πανικόβλητος, απελπισμένος -όπως ο Τσάρλι στους "Κακόφημους δρόμους". Και οδηγείται στην καταστροφή, όπως ο Τσάρλι: με το σημάδι της καταδίκης χαραγμένο στο πρόσωπό του. Οι δύο πανίσχυρες δυνάμεις με τις οποίες πρέπει να τα βγάλει πέρα, καταλήγουν αναπόφευκτα να τον συντρίψουν.

Ένα άλλο από τα αγαπημένα μου φιλμ του Ντασέν είναι το "Ριφιφί". Μέσα στην παράδοση του γαλλικού policier μυθιστορήματος, ο Ντασέν δημιουργεί κάτι σαν αρχέτυπο για ένα ολόκληρο κινηματογραφικό είδος. Ο τρόπος που χρησιμοποίησε ένα μουσικό λάιτ-μοτίβ για να δημιουργήσει ύφος και ατμόσφαιρα, ήταν επαναστατικός. Η σεκάνς της ληστείας -εντελώς βουβή, εκτός από κάποιους σποραδικούς φυσικούς ήχους- είναι πλέον μια από τις κλασικές του σασπένς.

Εξακολουθώ να βλέπω τις ταινίες του Ζυλ Ντασέν. Τις θεωρώ πηγή έμπνευσης, καθώς και απόλαυσης, κι όποτε βρίσκω ευκαιρία, κάνω ό,τι μπορώ για να τις επισημάνω σε νεότερους θιασώτες και δημιουργούς του κινηματογράφου."