ΤΙΤΛΟΣ

Η διάλεξη "Τι είναι η φιλοσοφία;/ Was ist das die Philosophie?" συνδέεται με την πρώτη ζωντανή παρουσία του Martin Heidegger στη Γαλλία τον Αύγουστο του 1955, στο συνέδριο του Cerisy-la-Salle, και συνέβαλε στην επανεκτίμηση του χαϊντεγγεριανού στοχασμού κατά τη μεταπολεμική περίοδο.

Το κείμενο αναπτύσσεται έχοντας ως αφετηρία μία και μοναδική λέξη, η οποία είναι το πέρας του τίτλου-ερωτήματος: φιλοσοφία. Η ανάπτυξη είναι χρονική, συνοψίζει όλη την ιστορία της φιλοσοφίας, από τους προσωκρατικούς, από την έναρξη της μεταφυσικής στον Πλάτωνα ως το τέλος της, στον Nietzsche. Πρόκειται λοιπόν για χρονολογική έκθεση των διαφόρων φάσεων της φιλοσοφίας; Πώς είναι δυνατόν ο εισηγητής της υπέρβασης της φιλοσοφίας, θεωρούμενης ως μεταφυσικής, να περιορίζεται στην απλή εξιστόρηση ή και εκτίμηση αυτής της πορείας και στον καθορισμό της ουσίας της; Ο Heidegger ιστοριογράφος της φιλοσοφίας; Οπωσδήποτε η διάλεξη αυτή πραγματεύεται και την ιστορία της φιλοσοφίας, αλλά από τη σκοπιά της ιστορίας, όχι της ιστοριογραφίας.

Η διαχρονική χαϊντεγγεριανή θεώρηση της ιστορίας της φιλοσοφίας βλέπει προς τα πίσω, οπισθοδρομεί. Σημασία έχει η έναρξη της φιλοσοφίας που πολλές φορές προδικάζει και το τέλος της. Πίσω όμως από την έναρξη κρύβεται η απαρχή, πίσω από τον Πλάτωνα υπάρχει ο προσωκρατικός στοχασμός, πίσω από την Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α Ν αναμένει η Φ Ι Λ Ι Α Τ Η Σ Σ Ο Φ Ι Α Σ. Συνεπώς ο τίτλος της διάλεξης είναι απατηλός, υπονομευμένος· αναζητείται η ουσία της φιλοσοφίας για ν' ανακαλύψουμε την ουσία της φιλίας της σοφίας.

Οι απαντήσεις του Heidegger στις ερωτήσεις που τίθενται από τον ίδιο είτε από τρίτους είναι πάντοτε απορηματικές, σχεδόν αντερωτήματα. Εδώ, στην κλασική, τυπικά φιλοσοφική και συνάμα απλή ερώτηση η απάντηση είναι επιγραμματική, θα λέγαμε μονολεκτική. Τι είναι η φιλοσοφία; Ομολογία. Η φιλοσοφία είτε ως προπλατωνική φιλία της σοφίας είτε ως μεταφυσική ομολογεί προς το Είναι των όντων.

Ο εκτενής σχολιασμός της διάλεξης είναι μια περιδιάβαση στα κείμενα του Heidegger· διασαφηνίζει φράσεις, λέξεις, έννοιες που είναι επίμαχες και σημαντικές. Ωστόσο αυτή η διασάφηση λαμβάνει πάντοτε υπόψη της εξέλιξη του χαϊντεγγεριανού στοχασμού στο σύνολό της και γι' αυτό πολλές φορές οι αναφορές στα κείμενα του Heidegger υπερβαίνουν το έτος έκδοσης της διάλεξης (1956).