ΤΙΤΛΟΣ

"Από την αρχή του κόσμου με υβρίζουν και με συκοφαντούν. [...] Αλλά εγώ δεν είμαι αυτός που νομίζουν. Οι Εκκλησίες με μισούν. Οι πιστοί τρέμουν στο όνομά μου. Αλλά, είτε το θέλουν είτε όχι, έχω ένα ρόλο στον κόσμο. Δεν είμαι ούτε ο εξεγερμένος εναντίον του Θεού ούτε το πνεύμα που αρνείται. Είμαι ο Θεός της Φαντασίας, απολωλώς γιατί δεν δημιουργώ".

Αν στην πορτογαλική παράδοση η ώρα του Διαβόλου σημαίνει την τρομερή εκείνη ώρα που ο Διάβολος σφραγίζει με τη δυσοίωνη παρουσία του τη μοίρα των ανθρώπων, για τον Φερνάντο Πεσσόα η εμφάνιση αυτή ουδόλως έχει μοιραία έκβαση, όλως αντιθέτως, η αιφνίδια εισβολή του στην καθημερινότητα μιας συνηθισμένης γυναίκας δεν επιβουλεύεται τη ζωή της, αλλά επιδαψιλεύει τη γνώση και προοιωνίζεται το ευτυχές συμβάν της γέννησης ενός ποιητή.

Στον παραληρηματικό αυτό μονόλογό του ο Διάβολος κατ' επίφαση μόνο συνομιλεί με τη Μαρία, οι συνομιλητές του είναι στην πραγματικότητα οι ίδιοι οι ποιητές. Τους μιμείται άραγε διαβολικά ή μήπως αυτός είναι ο εμπνευστής όλων τους, ο Ποιητής; Στη σαγηνευτική του φωνή αναγνωρίζουμε διαδοχικά τη χροιά άλλων γνώριμων φωνών, διότι αν ο Πεσσόα πολλαπλασιάστηκε διά της ετερωνυμίας, ο Διάβολος χωρίς να καταργεί τη μοναδικότητα του κάθε ετερώνυμου ποιητή, επαναφέρει κατά κάποιον τρόπο τη μυστική Ενότητά τους.