ΤΙΤΛΟΣ

Πώς κατασκευάζει ένα κράτος τους επικίνδυνους πολίτες του; Και με ποιους τρόπους και ποιες διαδικασίες αποφάσισε το ελληνικό κράτος ποιοι θα ήταν άξιοι να λέγονται πολίτες του και ποιοι ανάξιοι; Το βιβλίο καταδύεται σε αυτό το ερώτημα και παρουσιάζει, με τρόπο που είναι ταυτοχρόνως επισκοπικός και λεπτομερής, τις πτυχώσεις της εμπειρίας της αντίστασης στην κρατική τρομοκρατία στη διάρκεια του 20ού αιώνα στην Ελλάδα. Φέρνοντας σε διάλογο πολλαπλούς ερευνητικούς τρόπους -προφορικές μαρτυρίες και αυτοβιογραφικές αφηγήσεις με ιστορικά αρχεία και αναλύσεις, επίσημες τοποθετήσεις και ανεπισήμες σιωπές..., το βιβλίο διατρέχει την ιστορία των τελευταίων εκατό χρόνων για να ιχνηλατήσει τους τρόπους με τους οποίους οι πολίτες της χώρας χαρακτηρίστηκαν και διώχθηκαν ως αριστεροί, είτε ήταν είτε δεν ήταν. Διακρίνει και περιγράφει τη διαδικασία κατασκευής μιας γκρίζας ζώνης ύπαρξης, εκείνης του "επικίνδυνου πολίτη", η οποία, ως άλλος Καιάδας, γέμισε συστηματικά και μεθοδικά με ανυπάκουες ζωές. Παρακολουθεί την πραγμάτωση της βιοπολιτικής μέσα από τις πρακτικές του σύγχρονου κράτους και θέτει υπό διερώτηση τη διάκριση περί "ζωής" και "βίου". Σήμερα, που η λεγόμενη "θεωρία των άκρων" έχει κατακλύσει τον δημόσιο λόγο, η Νένη Πανουργιά την εντοπίζει στις θεωρίες της Άρεντ και του Καστοριάδη περί των απαρχών του ολοκληρωτισμού και την ιχνηλατεί στις πρόσφατες θέσεις των "αναθεωρητών της ιστορίας". Αλλά, πέρα από οτιδήποτε άλλο, προτείνει και προτάσσει την επαναφορά του ανθρώπου ως κεντρικού σημείου αναφοράς - όχι ως μονάδας υπεράνω όλων των άλλων, αλλά ως του ελάχιστου σημείου επί του οποίου οφείλει να οικοδομείται οποιαδήποτε εννοιολόγηση του πολιτικού, του υπαρξιακού, του κοινωνικού, και κάνει μια μεθοδολογική πρόταση για το πώς μπορούμε να γράφουμε εφεξής για πράγματα γνωστά αλλά όχι διαυγή, εμπειρίες βιωμένες αλλά όχι λογοποιημένες - για το πώς, τόσο ανεπαίσθητα όσο και βίαια, το κράτος κατασκευάζει "επικίνδυνους πολίτες".

"Το "Επικίνδυνοι πολίτες" είναι ένα ρωμαλέο βιβλίο που δεν ξεχνιέται. Είναι συγχρόνως η τρομακτική ιστορία σχεδόν μισού αιώνα κρατικής βίας που σημάδεψε ανεξίτηλα την Ελλάδα, ένας βαθύς προβληματισμός σχετικά με τις συνθήκες που κατέστησαν δυνατή τη σύλληψη και την υλοποίηση της ιδέας του στρατοπέδου συγκέντρωσης, και ένα κείμενο που συνδυάζει την εθνογραφία, την ιστορία και την αφήγηση προσωπικών βιωμάτων με συγκλονιστικά αποτελέσματα".

(Sherry Ortner, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Λος Άντζελες)

"Το "Επικίνδυνοι πολίτες" είναι ταυτόχρονα ένα κατηγορώ εναντίον των αστόχαστων φιλοδοξιών και της σκόπιμης αυτο-άγνοιας του "φιλελεύθερου" κράτους, της εκτόπισης της νεότερης ελληνικής ιστορίας [...] στο ιστορικό περιθώριο της αποικιοκρατικής "εκπολιτιστικής αποστολής", και της απάνθρωπης υπεραπλούστευσης του παρελθόντος που σημαδεύει παντού το παρόν... Η Νένη Πανουργιά γράφει με το ηθικό πάθος ενός στρατευμένου αυτόπτη μάρτυρα, ο οποίος εντούτοις δεν διεκδικεί καμία προνομιακή θέση, εκτός από εκείνη που του δίνει η κοινή ανθρώπινη φύση που το κράτος αρνείται σε όσους κατασκευάζει κάθε φορά ως εχθρούς του. Αρθρώνοντας αυτή την ενδιαφέρουσα και δριμεία αμφισβήτηση του τρόπου που το φιλελεύθερο κράτος φαντάστηκε εαυτόν, η Πανουργιά -που έχει ακονίσει το ιδιαίτερο συγγραφικό της ιδίωμα σ' ένα συγκλονιστικό κράμα ενδελεχούς επιστημονικής διερεύνησης και υφολογικής τόλμης- καλεί την ανθρωπολογία να λογοδοτήσει για τα πεπραγμένα της".

(Michael Herzfeld, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ)