Αδελφοί Καραμάζοβ

Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, όπου οι άνθρωποι προκαλούν τον Θεό και την κοινωνία, στον εναλλασσόμενο και απαίσιο ρυθμό του εγκλήματος και της τιμωρίας, οι διαστροφές της ανθρώπινης σκέψης και το χάος των υποσυνείδητων παρορμήσεων αποκαλύπτονται κάτω από ένα εκτυφλωτικό φως - σαν το μάτι μας να βλέπει τον παράδεισο και την κόλαση ανάμεσα από σύννεφα σκισμένα απ’ τον κεραυνό. Μέσα στον ξεχωριστό αυτόν κόσμο όπου το εξιδανικευμένο και το μελοδραματικό, το παθολογικό και το υγιές, το ενορατικό και το εγκεφαλικό συνταιριάζονται σ’ ένα συμπαγές αμάλγαμα, οι Αδελφοί Καραμάζοβ, το τελευταίο μυθιστόρημα του Ντοστογιέβσκη, παίρνουν μια θέση ολότελα δική τους. Το έργο αυτό γραμμένο όταν ο Ντοστογιέβσκη ήταν σχεδόν εξήντα χρονών και δημοσιευμένο στα 1880, λίγο πριν απ’ το θάνατό του, είναι όχι μονάχα το πιο ώριμο και το πιο ολοκληρωμένο απ’ τα μεγάλα έργα του, αλλά χωρίς αμφιβολία ένα απ’ τα πιο αντιπροσωπευτικά του, μια και ανακεφαλαιώνει σ’ αυτό όλες τις ιδέες του και παρουσιάζει ανάγλυφα όλα τα επιτεύγματα της τέχνης του. Η ένταση του πολύπλοκου αυτού αριστουργήματος καθιστά την ανάλυση και την αξιολόγησή του εξαιρετικά δύσκολη. Απαρτίζεται από πολλά επίπεδα κι ενώ η υψηλότερη καλλιτεχνική του επιτυχία βρίσκεται στην ενότητα και στην αλληλεξάρτηση όλων των μερών του, είναι υποχρεωμένος κανείς, να εξετάσει τα επίπεδα αυτά ένα ένα ξεχωριστά, απομονώνοντας έτσι το ένα απ’ το άλλο και διασπώντας την ολότητα του μυθιστορήματος που στην πραγματικότητα αποτελεί ένα αδιαίρετο καλλιτεχνικό σύνολο.