ΤΙΤΛΟΣ

Τέσσερις Ρώσοι φίλοι και ποιητές που μίλησαν και έγραψαν σαν ένας άνθρωπος. Που ο ανέτοιμος ψυχισμός τους κατακερματίστηκε πολύ νωρίς από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και από την κοσμογονικής σημασίας Οκτωβριανή Επανάσταση. Που η ηθική τους διχάστηκε από ό,τι διαδέχθηκε την Επανάσταση του 1917: εμφύλιος, δικτατορία του προλεταριάτου, σταλινικές εκκαθαρίσεις. Τέσσερις ξεχωριστές καρδιές ενός και μοναδικού ποιητή, ενός μόνου ενώπιον όλων, που έπρεπε να παλέψουν διχασμένες: ανάμεσα στην αυτοθυσία και στην επιβίωση (Μαρίνα Τσβετάγιεβα), ανάμεσα στην υποταγή και στη συνείδηση (Μπορίς Παστερνάκ), ανάμεσα στην τραγωδία και στην υπέρβαση (Όσιπ Μαντελστάμ), ανάμεσα στην αντοχή και στην παραίτηση (Άννα Αχμάτοβα). Διαχρονικοί, νεωτερικοί, μελαγχολικοί μάρτυρες, πιο αισιόδοξοι όμως απ' τους ίδιους τους επαναστάτες, και έχοντας το μέλλον με το μέρος τους, οι τέσσερις συνομίλησαν στα ποιήματά τους με οδυνηρές εκφάνσεις του Χρόνου: ο Χρόνος είτε θα τους καταβρόχθιζε είτε θα του αποσπούσαν το αναστάσιμο μυστικό. "Ένας αιώνας λυκόσκυλο ρίχνεται στις πλάτες μου", έγραφε ο Μαντελστάμ, "δε ρέει όμως μέσα μου λύκου αίμα".

Η ποίηση των τεσσάρων, προσωπική και συνάμα γέννημα των ιστορικών συνθηκών, δεν μπορούσε παρά να είναι επικολυρική, άρα αφηγηματική. Ο στοχαστικός τους αγώνας ήταν η υπέρβαση του πόνου, όχι μοιρολατρικά ούτε αναγκαία, αλλά όπως άρμοζε στο "ιστορικό πεπρωμένο της Ρωσίας". Εδώ ο χριστιανισμός ως φιλοσοφία του πόνου, συμπληρωματικά και διαφορετικά στον καθένα, συμβολίζει την ελευθερία, το θρίαμβο του ατόμου πάνω στη μάζα, του ανώνυμου προσώπου πάνω στον ηγεμόνα. Συναντά τον ποιητικό χριστιανισμό του Ντοστογιέφσκι, που πίστευε ότι η "ανθρώπινη ψυχή έχει μεγαλύτερη αξία απ' όλα τα βασίλεια του κόσμου".