ΤΙΤΛΟΣ

Δουλειά του Λούντβιχ είναι να εξηγεί τέτοιου είδους νοήματα, λίγο προτού κορυφώσει τη νουθεσία του, λίγο δηλαδή πριν επιτεθεί στο αθέατο. Τι λοιπόν υπάρχει εκεί, πέρα από τα βουνά, τις λίμνες, τα δάση;
Αν και είναι αδύνατο να φτάσουμε οπτικά σ’ αυτές τις εκτάσεις, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι το μόνο που βρίσκεται εκεί είναι η ερήμωση. «Θέλετε να πάτε εκεί;» θα πει τότε ο Λούντβιχ. «Θα βρείτε όσα υπάρχουν κι εδώ. Εκτός όμως από τους ανθρώπους».
«Και οι βάρβαροι;»
Πράγματι, κάποιο παιδί θα κάνει την ερώτηση. Ποτέ στ’ αλήθεια δεν απουσίασε ένα τέτοιο παιδί από τον κόσμο μας. Κι ακριβώς επειδή αυτό το παιδί υπάρχει εδώ και πέντε γενιές, εδώ και ενάμιση αιώνα, είναι ευθύνη του παιδαγωγού να εξηγεί ότι οι βάρβαροι δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν. Διότι αν οι βάρβαροι υπήρχαν, θα είχαν ήδη φτάσει σ’ εμάς. Κι αυτό σημαίνει ότι δεν μπόρεσαν να φτάσουν σ’ εμάς ή ότι δεν θέλησαν να το κάνουν. Κυρίως όμως σημαίνει ότι οι βάρβαροι δεν υπήρξαν ποτέ.
Η εξήγηση μοιάζει βέβαια ανεπαρκής σε ορισμένους τύπους παιδιών. Φανταζόμουν για παράδειγμα τη Σελίνα να λέει στον Λούντβιχ ότι οι βάρβαροι θα μπορούσαν να έρθουν ακόμα κι αν δεν το είχαν κάνει πιο πριν, ότι θα μπορούσαν να έρχονται ανά πάσα στιγμή.