Αλέξανδρος ή Ο ψευδομάντης. Μοντανός ο ψευδοπροφήτης

Στο μέσον του δεύτερου μεταχριστιανικού αιώνα, ο Αλέξανδρος και ο Μοντανός, ένας εθνικός κι ένας χριστιανός προφήτης, στην ίδια δεκαετία και σε κοντινή απόσταση γεωγραφικά, κέρδισαν με τις δραστηριότητές τους μεγάλη φήμη. Οι νέοι προφήτες δεν έκαναν την εμφάνισή τους σε κάποιο από τα επιφανή κέντρα του πολιτισμού αλλά σε απόμακρες περιοχές της Μικράς Ασίας. Ο Αλέξανδρος, πολέμιος των Χριστιανών και των Επικούρειων, ισχυριζόταν ότι αντλούσε την έμπνευσή του από τον Ασκληπιό και ο Μοντανός από τον Ιησού και το άγιο Πνεύμα. Οι μεγάλες τους επιτυχίες προκάλεσαν και μεγάλες αντιδράσεις. Για να καταγγείλει και να γελοιοποιήσει τον Αλέξανδρο και τα τερτίπια του, ο Λουκιανός συγκέντρωσε πληροφορίες και τον επισκέφθηκε προσωπικώς. Με τον Μοντανό πάλι ασχολήθηκαν αρκετοί εκκλησιαστικοί άνδρες της εποχής, προσπαθώντας να δείξουν ότι πηγή έμπνευσης δεν ήταν το άγιο Πνεύμα αλλά ο Σατανάς.
Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται τόσο το έργο του Λουκιανού εναντίον του Αλεξάνδρου όσο και τα σωζόμενα εκτενή αποσπάσματα από τα έργα των εχθρών του Μοντανού και μάλιστα ενός πολύ καλά πληροφορημένου συγγραφέα που παραμένει ανώνυμος. Ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει έτσι τους παράλληλους βίους δύο πολύ διαφορετικών προφητών μέσα από καταγγελίες που φωτίζουν με τον καλύτερο τρόπο τις έγνοιες και τις ανησυχίες της αρχαιότητας που εισερχόταν στο ύστερό της στάδιο.
Μια γενική και δύο ειδικές εισαγωγές δίνουν τις απαραίτητες πληροφορίες για να γίνει κατανοητή η έκταση του προβλήματος.